Sunday 27 August 2023

De terugkeer van de betovering van Morris Berman

 Dit boek moest ik lezen toen ik wetenschapsfilosofie studeerde ongeveer rond 1988. Het hoorde bij het vak Wijsgerige Antropologie, gedoceerd door Petran Kockelkoren. Een zeer merkwaardig vak. In het zeer zakelijke techneutenklimaat pleitte hij voor liefde en terugkeer naar het lichaam. Het was voor mij een verwarrend vak en een verwarrende periode. Ik kreeg een enorme hoeveelheid filosofische ideeën over me uitgestort, waarvan ik een groot deel niet begreep. Nu, pas jaren later, kan ik er wat meer chocola van maken. Destijds werd er door Kockelkoren verteld dat je onlosmakelijk onderdeel van de wereld en van de natuur bent en dus ook onlosmakelijk verbonden met de mensen om je heen. En tegelijkertijd werd vanuit het gedachtengoed van Levinas beweerd door docent Errit van der Velden dat je nooit de ander kan opnemen in jouw eigen totaliteit, je kan alleen glimp van die ander opvangen door in het gezicht te kijken. Kockelkoren zat op de holistische toer en van der Velden zag daar een fascistische dreiging in, althans zo had ik het destijds begrepen. Als jood ging ik mee met het verhaal Levinas en als Wicca-beoefenaar voelde ik me enigszins verbonden met het verhaal van Kockelkoren, hoewel daar wat New Age achtige trekjes in zaten waar ik best allergisch voor was. Vooral toen ik Atlas Shrugged van Ayn Rand in die zelfde tijd las. Atlas Shrugged is een verheerlijking van het ondernemende individu die in de werkelijkheid concrete dingen verwezenlijkt en dat was een verademing ten opzichte van alle abstracte en softe blabla.

Ik ben altijd enorm ondernemend en activistisch en antifascistisch gebleven. Ik heb een grote hekel aan witte blanke hetero mannen met een dominant karakter. Dat is gelinkt aan mijn familigeschiedenis.

Ondertussen ben ik filosofie blijven lezen in de afgelopen 35 jaar en langzamerhand rafelde ik de filosofische brij die mijn studietijd was uiteen. 

Recent heb ik het boek van Morris Berman weer gekocht. Een terugkerend thema in mijn zoektocht is een heimwee naar een sacrale ervaring. Morris Berman pleit ervoor om die weer terug te laten keren in de wetenschap en hij komt dan met halve gare figuren als Wilhelm Reich op de proppen. George Bataille pakt het beter aan, een religie zonder god. Alle rationaliteit is het ontlopen van de lichamelijke en geestelijke lusten en driften. Juist die lusten en driften hebben hun eigen logica en al zoekend probeert hij dat bij elkaar te schrijven in "taal".

Bruno Latour zegt simpelweg dat de sacrale ervaring onmogelijk is geworden in het antropoceen.